Waar komt onze familienaam vandaan?  

Tradities bij het gebruik van de familienaam

Vóór de periode van de door vererving vaste familienamen (in Midden-Limburg de periode vóór eind zeventiende eeuw) was het in boerenkringen in Midden-Limburg gebruikelijk dat een familie zich noemde naar de boerderij waarop ze woonden. Door eigendomsoverdracht of pachtwisseling kon het dus in één mensenleven voorkomen dat men meerdere achternamen had. Lastig voor stamboomonderzoek...
In andere gebieden van Nederland is dit fenomeen van het "vast" worden van de achternaam op andere tijdstippen gebeurd. In Midden-Limburg werd het eind zeventiende eeuw gebruikelijk om de achternaam van de vader over te nemen, ongeacht waar men woonde.
Door vergelijking en combinatie van DTB-inschrijvingen is het desondanks toch mogelijk om families weer samen te stellen. Een hulpmiddel daarbij waren ook de zeer hechte tradities in de keuze van de (christelijke) doopnaam en van de keuze van de peter en meter uit de gezinnen of naaste familie van de vader en moeder. Ook de gewoonte dat normaliter alleen overleden familieleden vernoemd werden helpt. De combinatie doop en eerder overlijden van een naamgenoot is een sterke aanwijzing voor een familieband.
Bij de keuze van peter en meter (vaak een broer of zus van de ouders) was het traditie dat vaders- en moederskant vertegenwoordigd waren.
Bij oudst-geborenen was er in onze streek een sterke traditie in het vernoemen van opa's en oma's (als die al waren overleden). Op die manier zijn familieverbanden goed aan te tonen. In het hoofdstuk "Thema's" ga ik dieper in op in onze familie veel voorkomende roep-/doopnamen.

Ontwikkeling van onze familienaam
 

Om inzichtelijk te krijgen hoé onze familienaam zich heeft ontwikkeld heb ik een aantal familiedocumenten in chronologische volgorde gezet. Zo ontstaat heel mooi het beeld hoe deze ontwikkeling geleidelijk heeft plaatsgevonden. Een keerpunt daarbinnen is het moment dat Win Engels trouwde met Cornelia Aletten, in ca 1659, en bij haar ging wonen op de boerderij Reynershof. Op dat moment werd de boerderij gevoerd door Cornelia's vader, Willem Aletten.

Bron 1.

Uit bovenstaande analyse blijkt dat het belang van de doopinschrijving van Mathias Senties verder reikt dan alleen de documentatie van de doop. Het is de documentatie van het ontstaan van de familienaam Reyners zelf, op 29 januari 1664.
Alhoewel door het huwelijk van Win Engels en Cornelia Aletten, in ca 1659, toen al de kiem voor de alias-naam Reyners werd gelegd, wordt het schriftelijk bewijs daarvan met deze doopinschrijving geleverd. Daarmee is deze inschrijving het oudste bewijs van het ontstaan van onze familienaam. Voor onze familie een echt markeerpunt in de tijd.

Daarnaast is het bijzonder dat ik zo precies heb kunnen achterhalen wanneer onze familienaam Reyners is ontstaan, en
welke naam daaraan vooraf ging. Met name omdat de bronnen in Heythuysen dun gezaaid zijn. Volgens een deskundige mogen wij al de handen dichtknijpen met het feit dat is vastgesteld dat er rond 1660 een nieuw geslacht Reijnders is ontstaan (bron 2). Die uitspraak geeft wel aan dat deze ontdekking bijzonder is.

Conclusies

Bovenstaande analyse geeft antwoord op enkele belangrijke vragen:
1. Waar komt onze familienaam vandaan?
     Onze familie is genoemd naar de boerderij Reynershof op Maxet. Win Engels trouwt in ca 1659 met Cornelia Aletten
     (alias Reynders, "van Reyndershof"). Daarna trok Win in bij zijn echtgenote. Omdat hij daarna op deze boerderij
     woonde is hij zich, naar goed gebruik destijds, ook Reyners gaan noemen (“van Reynershof”).
2. De familienaam Reyners of Reijnders komt van moederskant (van Cornelia Aletten alias Reynders).
3. Wanneer is onze familienaam onstaan?

     De oudste vermelding vindt plaats op 29 januari 1664, nu (2021) 357 jaar geleden.
4. Binnen onze familie is de nieuwe familienaam voor het eerst gebruikt bij de doop van Gertrudis, dochter van Wyn
     Reyners en Cornelia zijn echtgenote, op 28 september 1664.

Tussen 1664 en 1686 is het gebruik van de achternaam nog niet heel "vast", zoals uit de inventarisatie blijkt.
Maar als zoon Henricus in 1686 trouwt met Helena Houben neemt hij de naam van zijn vader, van zijn boerderij Reyndershof, over en noemt zich Reijnders. Na dit tijdstip wordt de aliasnaam Reijners nog een aantal keren samen met de oorspronkelijke familienaam Engels gebruikt, maar na 1689 wordt ook dit definitief verlaten. Vanaf dan is de familienaam Reijners/Reijnders "vast" geworden.

Vanwege het belang van de doopinschrijving van Mathias Senties voor onze familie heb ik deze hieronder weergegeven:

Doopinschrijving van Mathias Senties, Heythuysen 29 januari 1664. 

Transscriptie:                                                         
(1664) Den 29 january baptisatus est       
Mathias Senties, filius                               
Gerardi Senties et Petronella                     
coniugum. Suscepto-                                             
res Wynardus Reyners et                           
Ael Reyners.                                                 

Vertaling:
(1664) Den 29e januari is gedoopt
Mathias Senties, zoon van 
Gerardus Senties en Petronella,
zijn echtgenote. Peetou-
ders Wynardus Reyners en 
Ael Reyners.

Bron: Doopregister R.K. Parochie H. Nicolaas te Heythuysen, 1651-1797, fol. 26 v/
Genver, Limburg, Heythuysen, archief-ID M9W1-FL2, doopregister, filmpag. 29, links, bron 3.

Uit het bovenstaande kun je afleiden dat Reyners is gebruikt als alias-naam voor Engels. Een aantal keren komt de voluit geschreven familienaam Engels alias Reyners in de documenten voor. Hieronder heb ik zo'n tekstfragment weergegeven, met betrekking tot de zoon van Win Engels, Henricus Engels alias Reijners:

Bron 4.

Op 31 januari 1688 koopt Henricus (Hencken) Engels uit de nalatenschap van zijn vader Win Engels 4 boener land. In de gicht die hiervoor werd opgemaakt staat zijn familienaam met aliasnaam voluit vermeld.

Bron 5.

Over deze grond moest cijns worden betaald aan het klooster St. Elisabeth te Nunhem.
Dit tekstfragment komt uit een cijns van hun laatbank Aldenhoven, de cijns van Giel Aletten, broer van Cornelia Aletten. De betreffende passage is waarschijnlijk opgesteld kort na 31 januari 1688. Op dat moment is Henrick opgenomen met beide namen om heel zeker aan te geven over welke Henrick het hier gaat.

Pas vanaf 1866, met de geboorte van Jacobus Reijnders, is de naam onveranderlijk geworden als "Reijnders". Nadien is de spelling niet meer gewijzigd. Zie onder een overzicht van dit onveranderlijk worden:

Bron 1.

Op de Thema-pagina "Ontstaan van de familienaam Reyners uit Engels" heb ik nog een aantal aspecten extra uitgediept zoals het fenomeen van de patronymica, wat in onze familie van toepassing is en het vast worden van de familienaam op enig moment. De spellingsvarianten van onze familienaam door de eeuwen heen is ook een interessant aspect. Op de Thema-pagina heb ik dat voor alle varianten in beeld gebracht. Bij de generatie van Jacobus Reijnders ben ik, in een intermezzo, wat dieper op in gegaan op het waarom van deze variatie.

Bronnen
 
1.  Inventarisatie van de familienamen in de DTB-inschrijvingen en GHO-akten door Henk Reijnders.
2. Genealogie Henk Reijnders, Ospel, email Jan Hanssen, 13-1-2017.
3. Doopregister R.K. Parochie H. Nicolaas te Heythuysen, 1651-1797, fol. 26 v/Genver, Limburg, Heythuysen, archief-ID
     M9W1-FL2, doopregister, filmpag. 29, links.
4. RHCL 14.D035 Archief klooster St. Elisabethsdal te Nunhem, inv.nr 483, Laatbank Aldenhoven, protocollen van
     overdrachten 1680-1718, fol. 75, gichte Hencken Engels alias Reijners, 31-1-1688.
5. RHCL 14.D.035 Archief klooster St. Elisabethsdal te Nunhem, inv.nr. 149, Legger cijnsen Laatbank Aldenhoven
     1684-1731, cijns nummer 47.